L’escrich occitan aquò’s pas sonque lo libre e los escrivans. Son tanben los cronicaires nòstres que, periodicament e regularament, publican articles dins la premsa escricha. Se pensa rarament a n’eles e pr’aquò existisson. Lor vòli d’uèi rendre omenatge. Quand disi “cronicaires nòstres” parli pas unicament de los que s’exprimisson sul quotidian electronic de tria que siatz a legir. Vòli parlar de totes los que tenon cronicas en occitan dins d’unes mediàs escriches.
 
Los jornalistas ràdiofonics e televisuals que trabalhan en lenga nòstra son tanben de valents e an tota nòstra reconeissença e nòstra consederacion. Pasmens, malgrat lor valentiá a far clantir l’occitan sus las ondas, ara per ara, son pas l’objecte d’aquesta… cronica. Aurem, aquò fa pas cap dobte, l’escasença de tornar parlar d’aquestes intrepides occitanistas al moment d’un autre bilhet jornaletòl.
 
D’en d’abòrd, la tenguda setmanièra d’una cronica en occitan dins un quotidian o un setmanari francofòne, la se cal ganhar! Quand los militants de la lenga sollicitan las redaccions es sovent pena perduda. M’es sovent arribat de me trucar a un refús pas tan clar, nimai net; e encara mens precís. L’argument sovent lo mai ausit es qu’aquò interessariá pas lo lectorat. O alara que tròp pauc de monde son capables de legir en lenga nòstra. Mas lo que m’a totjorn espantat —e qu’a tendéncia a m’embufar o devi confessar— es lo “Avem pas mai de plaça dins lo jornal”. Es la responsa la mens degordida ausida, mas malurosament la mai emplegada. Aquò per dire que cal mercejar los mèdias escriches que fan una plaça pichona a la lenga nòstra. Serà pas jamai pro. Nos cal contunhar de sollicitar las redaccions per far dintrar l’occitan dins totes los intersticis possibles e imaginables de la comunicacion escricha. Sens qu’aquò nos empache —plan solide e quand ne vira— de congrear nòstra pròpria premsa en lenga nacionala, coma o faguèron David Grosclaude amb La Setmana e Ferriòl Macip amb lo Jornalet.com.
 
Abans la creacion del La Setmana —per ne tornar a n’ela—, èri abonat al Tarn Libre, un setmanari comarcal que s’adreiça mai que mai al monde rural. Un jornal complet tocant a l’informacion de proximitat. Es conegut per aver un malhum sarrat de correspondents, tan val dire que ne possedís un dins cada canton del despartament. Es un periodic orientat politicament puslèu al centre-drecha. Rai! Es pas per aquò qu’i foguèri abonat de decennis. Non, çò que lo me fasiá crompar es que clausiá una cronica en lenga nòstra. Cada setmana porgissiá un article pro long e fòrça plan plaçat dins la paginacion. Efectivament la rubrica occitana pareissiá, e pareis totjorn, en quatrena de cobèrta (darrièra pagina). Valent a dire que la lenga occitana i es plan vesedoira e mesa en valor. Es urós de véser que se tracha pas aquí d’un articlet perdut al mitan d’una paginacion abondosa coma se pòt véser tròp sovent endacòm mai.
 
Se vos parli d’aquò es per çò que fa qualques jorns, per curiositat, tornèri crompar un numerò del Tarn Libre. La cronica “Aicí sèm” i es totjorn. Atal foguèri envasit d’una pujada de nostalgia. D’efièch, me tornèri sovenir de las annadas setanta quand èra la Paura Andriuna Labit que teniá la cronica. La valenta, non soncament escriviá pel Tarn Libre, mas teniá tanben cronica occitana dins Le Rouergat, un autre ebdomadari que pareguèt dins la comarca vesina fins a 2008. Cada setmana, sens fauta, s’acquitava de sos prètzfaches (escrivi “prètzfaches” mas es mai que probable qu’o fasiá benevòlament). Preniá son gredon e s’i fasiá. A n’aquel moment èra mai complicat que d’uèi. Sembla pas possible d’o dire, mas a l’epòca i aviá ni ordinator, nimai, a pus fòrta rason, d’Internet. Pr’aquò, sas cronicas manquèron pas jamai. Sa pontualitat foguèt sens dèca.
 
Quand la Paura Andriuna Labit moriguèt quantas cronicas occitanas aviá escrich? O sauriái pas dire. Sols, los archius son capables de balhar la responsa. Aquestas cronicas son preciosas, demòran lo testimoniatge d’una epòca passada. Un còp la cronicaira desfuntada, aquò’s l’escrivan-editor Jòrdi Blanc que prenguèt la relèva. El tanben s’i donèt pendent de decennis amb lo seriós que li coneissem. Sas cronicas, coma las de sa predecessora, tocavan sonvent a l’actualitat culturala o societala. Qualques còps èran una reflexion sus un sicut donat. Èran variadas e totjorn intelligentament escalcidas. Èra un plaser, cada setmana, de legir en occitan. Çò que fasiái, tanlèu aver lo jornal dins las mans.
 
Jòrdi Blanc se trobèt un relevaire dins la persona de Gèli Combas. Alavetz, la cronica “Aicí sèm” del Tarn Libre contunha. Fa pauc o pro un quart de pagina; çò qu’es important. Daissa pro d’espaci al cronicaire per desvolopar son prepaus. Atal pòt anat al fons de las causas. Fa gaug de véser que lo legeires del Tarn Libre (qu’ai abandonat per poder pas èsser pertot a l’encòp) ne tornan demandar encara en 2014. Çò que daissa d’esperar per l’evenidor, emai se coneissem pas exactament lo perfil tip del legeire d’aquesta cronica.
 
D’uèi vòli saludar totes aquestes cronicaires, gaireben anonimes, que trabalhan la lenga nòstra dins l’ombra, o almens la mièja-ombra. Gèli Combas es pas lo sol. Dins fòrces parçans d’Occitània d’unes valents s’entestardisson de metre al lum del public grand, la lenga del país. Es un trabalh de longa alenada que demanda imaginacion e regularitat. Un trabalh de gabinet coma tot trabalh d’escritura, mas aquí se tracha pas d’esperar que l’inspiracion geniala tombe del cèl. La cal anar cèrcar e picar còpsec sus la tòcas del clavièr. Cada divendres cal un papièr novèl al director de redaccion. Lo jornalista-cronicaire es un acrobata cerebral, un atlèta del vèrbe, un navigator solitari de la comunicacion escricha. Mercés Mossenh Gèli Combas!