Despuei nòstra pus tendra enfança e a l’escòla, nos ensenhan lo drech de vòte e l’astre qu’avèm de viure dins una “granda” democracia: libertat, egalitat e fraternitat.
 
Pasmens, despuei ja quauqueis annadas, cada eleccion es marcada per un taus d’abstencion qu’arrèsta pas de créisser. Benlèu cau comprene qu’entre nosautres n’i a de mai en mai que siam desabusats per aqueste sistèma que se vòu nòstre representant, sens nos escotar pasmens.
 
Churchill nos disiá: “La democracia es lo piéger dei sistèmas, a l’excepcion de totei leis autres”. Cau dire qu’ausar criticar nòstra democracia es sovent mau vist, mau percebut e considerat coma un elògi dei totalitarismes, dei dictaturas o dei monarquias. Segur, lo sistèma democratic nos es presentat coma avent de defauts, mai ges d’alternativa “positiva” se pòt considerar, e aquò fariá de nòstre sistèma politic lo melhor possible.
 
Es important de precisar que lo debat d’idèas es sovent faussat dins lei mèdias dins lei quaus se ten, car sabon guidar l’opinion intelligentament en li indicant parcialament çò realista e çò qu’o es pas.
 
Per exemple, gràcias au sondatge, nos es possible d’estimar quin candidat es susceptible de ganhar, e mai, de còps, d’annadas abans lo vòte. Lei mèdias se fan un grand plaser de repartir lei candidats en tres categorias: aquelei que son destinats a pèrdre, quand son pas folastres, aquelei que son qualificats d’extremistas e censats espaurir l’espectator, e enfin lei candidats seriós vèrs lei quaus siam invitats a se virar per votar utilament. Nòstra causida se dobrissent pus qu’a un o dos partits, lo debat pèrd alora tota sa tenor e son interès per ne devenir qu’una corsa que son unic enjòc es la personalitat dau venceire; e la causida alora es pus qu’una question d’individualitat que càmbia au bòn voler.
 
Çò piéger s’illustra perfiechament quand aquò ven de mai en mai aparent, quand lei dos principaus partits entre lei quaus se fa l’alternància diferisson pas tant, finalament.
 
E mai se, dins l’istòria, lo famós partiment esquèrra-drecha nos renvia a de familhas de pensada ben distintas, tend a pèrdre son sens dins lo debat politic actuau. Es possible de considerar “d’esquèrra” un partit socialista que mena una politica economica qu’auriá pantaisat de l’aplicar un president se disent de la “drecha descomplexada”. La diferéncia nos en sembla donc pus exigua, e se retròba que dins quauquei debats subtilament mes en scèna per entretenir l’illusion d’una causida. E pasmens, seriá ben simple de reduire aquelei “derivas” ai dos principaus partits e de parlar d’una “UMPS”, tan cara a Marine Le Pen… perque lo Frònt d’Esquèrra coma lo Frònt Nacionau se someton tanben au jòc mediatic de l’espectaclós e de la demagogia per esperar d’agantar lo poder. Es coma aquò que tot candidat, uei, a de jogar sus leis emocions e l’imatge —qu’es pus simple de leis exprimir entre doas talhaduras de publicitat— que d’idèas pus complèxas. Alora cadun serà obligat d’orientar sa campanha segon lei fachs divèrs que jalonan lo terren politic dau país, en lor permetent de jogar sus la paur e lo sentiment d’inseguretat. Lei candidats se retrobaràn toteis obligats de “surfar” sus lei tematicas pus vendedoiras, au detriment de l’interès dei divèrsei discussions e dau pòble en generau. Aquò nos explica en partida perqué de mai en mai de ciutadans s’aluenhan deis urnas e causisson la votz de l’abstencion, que refusa de donar de drech e de crèdit a de politicians; qu’aquestei darriers, finalament, auràn mai besonh de nosautres que nosautres aurem besonh d’elei.
 
La classa politica actuala, d’un autre caire, es fòrça alonhada dei realitats socialas dau país. Mentre que leis emplegats e leis obriers representan una granda partida de la populacion, son ren qu’onze a sèire uei a l’Assemblada Nacionala, siá lo 2% de l’ensemble de l’assemblada; e lei quadres e professions intellectualas superioras representan mai de l’80% de nòstrei deputats, e mai se son qu’una fraccion minoritària sortida dirèctament de nòstra societat. Cau dire qu’aquela “casta” es, d’un autre caire, d’una fòrça granda omogeneïtat, que totei sortisson dei meteisseis escòlas, especialament de Sciences Po e l’ENA; per tant, la politica n’es devenguda, per fòrça d’entre elei, un mestier a part entiera dau quau cadun tempta a sa maniera d’assegurar la perennitat. L’entrada dins un partit deven alora una causida estrategica e, de verai, a pus ren a veire amb seis opinions personalas. Es coma aquò que Pierre Bourdieu nos explicava ja a la fin deis ans 1990 qu’una persona coma Ségolène Royal aviá causit lo Partit Socialista perque s’agissiá alora dau melhor endrech pensable per començar sa carriera. En obrant abans tot per preservar sa situacion dins de mandats nòus, lei politicians se separan de mai en mai de nòstra societat civila, çò qu’explica son indignacion quand de pressions civilas lei venon rapelar a l’òrdre.
 
En ausissent aqueste genre de discors, poiriam èstre temptats de dire qu’èra mielhs abans… Mai en realitat avèm jamai conegut de democracia dirècta. La revolucion de 1789 nos es presentada de maniera simplificada coma la casuda de la monarquia e la naissança de nòstre “bèu” modèl republican. Pasmens cau dire qu’a l’origina, aviá pas per tòca de far desparéisser la monarquia e encara mens de donar la paraula au pòble. Segur, quauqueis unei prepausèron, a l’epòca, d’experiéncias per rendre lo poder pus pròche dau pòble, mai la màger part sovent finiguèron dins lo sang e dins leis acusacions d’irrealisme, e aquò lei metèt de costat per quauque temps. E mai, despuei lo sègle XIX, lo sufragi universau es devengut l’arma dei pus conservators, qu’an lèu comprés que l’avís dau pòble poiriá èstre quauquarren d’util e de bòn aquerir, per pauc que son vòte siá estat guidat. Lo plebiscit puei lo referendum son devenguts alora l’arma dei menaires carismatics, de Bonaparte a De Gaulle. Pausar una question au pòble tot en l’orientant per que done la bòna respònsa es un mejan de donar una legitimitat quasi inatacabla tocant una iniciativa. Segur, quora la respònsa risca de pas èstre aquela qu’esperam, evitam simplament de pausar la question. Per exemple, poiriam prene lo referendum de 2005: maugrat lo martelatge dau govèrn e dei mèdias sus la necessitat d’aquel “òc” a Euròpa, s’es pas empachat lo govèrn de signar lo tractat que pasmens seis electors l’avián denegat.
 
Alora siam en drech de se demandar çò qu’es en realitat la veraia democracia. Cau dire que la democracia dirècta es un concèpte pauc teorizat. D’efiech, aquò tornarà imaginar un sistèma pus democratic qu’aqueste qu’es en plaça e que pensam qu’es anequelit e qu’es a non pus. Pasmens i a un grand procès d’idèas d’establir. En se, l’idèa de donar lo poder au pòble es un concèpte pron simple, mai foguèt aplicat que fòrça rarament; per tant, ben sovent, lei regims pretendent parlar “en nom dau pòble” parlan sustot a sa plaça. La democracia dirècta consistiriá a far intervenir cada ciutadan dins son acceptacion dei leis, sensa passar per l’intermediari d’un representant. Aquò empachariá lei deputats de se plànher dei pressions civilas dei gents que leis enviròutan en essent elegits per lei representar per exemple. Aquò engatjariá egalament una implicacion dau ciutadan dins la preparacion dei leis, e emanariá donc pas pus d’una unica classa sociala defendent solament sei pròpris interès.
 
Au delà dei basas, ben d’autrei questions se pausan alora dins l’aplicacion d’aquela democracia dirècta. Foncionariá per la rescritura de la constitucion? Per d’amassadas localas reduchas? Per tiratge au sòrt de comissions elaborant lei leis? O encara per tot aquò au còp?
 
Coma que siá, es un extraordinari camp d’experiéncias que se dobrís a nosautres! E nosautres deurem començar de se pensar toteis ensemble.
 
La bipolaritat de la causa, la nos fa veire diferentament: es au còp excitant e esfraiant. Mai siam, de verai, coma individús o coma collectiu, a l’auçada d’aquela escomesa?
 
La seguida dins la partida dos!