Son de temps immemoriaus, que sempre me demandèron d’una votz suava, qu siáu verament. Se solament chasque murmur fuguèsse ren qu’una lagrema vueja dins un ocean de tristor, que se perd dins de prefondors inexploradas, au centre de çò desconegut. De l’aventura que s’emmantèla amb un veu d’innocéncia, d’una gota de sang freja e de coratge, per lo miserós. D’una enveja improbabla que vos pren au còr, e d’un pantais messorguier per una suava nuech d’estiu.

Siáu pas que lo sordat de l’empèri desfach, que s’exília per de temps imperiós. Que lo sabre larguèt, coma largariatz una frema, sauvatjament. Que lei tempèstas furiosas laissèron a d’autrei chales, febrilament.
 
Siáu fiu d’un pichòt vilatge breton, non luenh de l’ocean bèu. Me remembre plus d’aqueu monde, d’aquelei paisatges nimai de tota la rèsta. Mon paire moriguèt que ieu aviáu pas que cinc ans. Ma mameta pairala esperèt pas l’endeman de l’enterrament de mon paire e repudièt ma maire, en la forçant a partir. Dins un vielh araire, tirat per un ase, partiguère amb la casqueta de mon paire sus la tèsta, coma solet remembre. Ieu e ma maire nos refugigueriam mai enbàs, dins l’enclava comtadina, en tèrras occitanas. Dins un promier temps, visqueriam en Avinhon, ont ma maire trobèt de trabalh en cò de la familha dau vicelegat. Aguère una bèla educacion au collègi d’Avinhon, e ma maire s’anèt installar dins çò que ne disiam comunament lei graniers de la Comtat, çò es lei tèrras fertilas mai au nòrd, aquelei tèrras magnificas que fan çò qu’es lo Comtat Venaicin. A dètz e uèch ans, aguère l’atge de servir l’armada generala e après de rapidei classas a Carpentràs, me mandèron en Itàlia portar leis armas per lo Papa.

La guèrra fuguèt rapida e intensa. Eriam pas pron nombrós nimai pron ben esquipats, mai nòstre cap, valent capitani deis armas de la Comtat, nos menèt a de nombrosei victòrias. Lei trespassats fuguèron nombrós, e veguère partir per sempre mai fòrçei de meis amics e d’òmes qu’avián fach mon enfància. La vida fuguèt ruda pendent aquelei doas annadas de campanhas militaras, de sètges e de replegaments. Aviáu pas contunhat meis estudis; de tota faiçon, voliáu pas èstre un òme de Glèisa, mas sabiáu legir e escriure. Aprenguère fòrça de l’istòria dau Monde, d’Euròpa, dei sciéncias e de la literatura, mentre que caminaviam, ieu e meis ainats, vèrs un autre vilatge ò una autra batalha. Aprenguère a manejar lo sabre e lo revolvèr, a montar a cavau, e a dessenhar chasque païsatge que n’ausave admirar la beutat.

Puèi un jorn venguèt lo temps de tornar au país. Après quauquei jorns de marcha e d’òrreis oras d’espèra ai frontieras que percorrián l’òrra cadena deis Aups, nos fuguèt possible d’apercebre lo gigant de la Comtat. Aqueu magnific Mont Ventor, que dictava nòstrei jornadas e nòstre tan poissant mistrau.

En Avinhon, m’ofriguèron una medalha per ma valentiá au combat e me faguèron cavalier de la Comtat, çò que me vauguèt d’èstre dirèctament saludat per lo legat en persona dau Comtat Venaicin. Ma maire fuguèt fòrça fiera de ieu e m’embracèt fòrt quand me veguèt arribar dins mon costum nòu de combatent comtadin tot just medalhat. Adonc torneriam a l’ostau ont èra restada pendent mai de dos ans, a Bedarrida, mai au nòrd d’Avinhon.

Bedarrida es un polit vilatge, qu’es traversat per un bèu riu. I fai bòn viure e ma maire possedís un ostau a la ribiera, près dei lilacs e dei lavandas doças.

Ma maire es una frema onorabla, que viu convenentament e que frequenta sovent la pichòta borgesiá de la Comtat. Jamai se vouguèt pas tornar maridar, jurant de restar fidèla a son paure amant, qu’auriá pas vougut que son bonaür, e aquò èra son bonaür.

Pensa a ieu, ma brava maire. E es en sortent de sera que me baisa, la paur encara presenta de me creire mòrt au bot dau Monde.

Lo vicelegat aviá ofèrt un cavau e un ostau a ma maire per la mercejar d’aver trabalhat tan lòngament au servici de la Comtat. Lo cavau que li avián ofèrt aviá per nom Liona, que revertava lo grand lac turquesa que costejava Ròse près de Sòrgas, e es amb eu que me gandiguère a Avinhon, veire mon amiga Clamença.

Clamença rèsta dins una bastissa plasenta au dintre dei muralhas; viu deis òbras que crompa puèi tòrna vendre e dei fruchas de sason que li ofron bònament. Clamença e ieu eriam camaradas au collègi d’Avinhon, aviam creissegut ensems, e pichòts jogaviam sovent ensems dins leis estrecheis andronas de la ciutat dei Papas.

Arribat ai pòrtas de la vila, me laissan passar sensa esperar, que lei gardas avián vist mon bèl unifòrme comtadin flocat de sa medalha tota nòva. Es aquí, près dau jardin centrau ont leis arcadas esplendidas de la roïna d’una capèla romana espandisson lei pertèrras de ròsas. Es una polida chata, deis peus bruns d’azur qu’esclairan tota la Comtat d’una trelha esplendida. Me parla de tot e mai que mai de ren. De sei dos ans passats, qu’an vist tantei causas e pasmens que la vila ne demòra identica e pariera a son encantament. Puei d’una votz tan bèla, me demanda plan: “Que faràs ara, Cristòu?”

Sabe pas mai, sabe pas çò que me fau faire. M’an sempre guidat, m’an sempre bailat ma votz e ara ven a ieu de chausir. De segur sabe que ma maire me trobarà de trabalh per lo vicelegat, mai vòle pas pèrdre ma vida a faire una besonha vetusta. La vida es ben tranquilla e pasibla dins lo Comtat Venaicin, mai la guèrra, sensa lo saupre, m’a bailat lo gost de l’aventura. Adonc me fau soscar e pensar a partir.

Çò que li respònde a ren de ben grand, e pasmens, o saup, me lo fau ben faire: “Escota, Clamença, vau partir. Vau viatjar e descobrir lo Monde.”