Opinion
Lo Jambalaià
S’agís d’un ris amb polet, melicós e picant, tipic de Loïsiana, un dels plats emblematics de la cosina cajun. Es originari de Provença perque la primièra atestacion del mot se tròba dins la poesia de Fortunat Chailan Leis amors de Venus vò Lo païsan au teatre, dins Lo Gangui, publicat en 1837; ne transcriurem qualques vèrses::
Totun, dins Provença a desaparegut e l’ai pas pogut trapar dins cap de libre de recèptas. Coma ditz o Frederic Mistral dins Lo tresòr dau Felibritge la “jambalaià” (o “jabalaià”, o ”jambaraià”) èra un ragost de ris amb volalha, mas es tanben sinonim de mescladissa (coma se vei dins lo cas de la poesia de Chailan), e supausam que lo plat recebèt aquel nom perque, a l'origina, auriá suggerit aquò als natius: un rambalh, una mesclanha d’ingredients pas tròp reüssits. En fach, aguèt mai d’astre de l’autre caire de l’Atlantic que dins son luòc d’origina. Per çò que dins lo dèlta del Mississipí podèm afortir que n’aguèt, de succès! Benlèu per çò que la cosina —que fin finala quita pas d’èsser un rebat de la societat que l’a fargada—, es ailalin una barreja bigarrada de substàncias divèrsas e de sabors intensas.
Jambalaià
Ingredients: 250 g de ris long, 500 g de polet, 2 salsissas, 1 gròssa ceba , 1 pebron verd, 2 brancas d’api, 2 tomatas maduras, d’alhs, ferigola, paprica picant, pebre, òli d'arachida e de sal.
Preparacion: d’en primièr desossarem lo polet e l’abocinarem (lo farem en bocins gròsses coma una notz o mai pichons). En acabant abocinarem las salsissas e capoletarem las brancas d’api. Puèi pelarem e chaplarem la ceba e tres o quatre grans d’alh. Seguidament tirarem lo pecol e las granas del pebron e l’abocinarem. Rasparem a la fin las tomatas. Quand tot serà prèst, getarem un rajolat d’òli dins una caçairòla e la daissarem sul fuòc, pas gaire fòrt. Quand l’òli serà caud i metrem lo polet e las salsissas e o saurengarem. Remenarem de còp en còp amb lo culhièr de fusta e, quand serà un pauc daurat, o tirarem del fuòc e o daissarem de caire. I apondrem alavetz l’api e lo pebron e o saurengarem tanben. Remenarem de quora en quora e, quand aquò serà mièg saurengat, i apondrem la ceba. Balharem qualques remenaments a l'ensems, e quand la ceba agantarà un pauc de color i apondrem la tomata. Remenarem encara, i tornarem metre lo polet e las salsissas, i apondrem un culhieretat de paprica, salarem e pebrarem, remenarem e, abans que la paprica se rume, i apondrem d’aiga (tres tassas d’aiga per cada tassa de ris) e farem montar lo fuòc. Tastarem de sal, i apondrem qualques brins de ferigola e, lo bolh pres, i metrem lo ris. Quand tornarà prene lo bolh, rebaissarem la flama e daissarem bolhir a fuòc doç. Al cap d’aperaquí 20 minutas, quand lo ris serà cuèch e melicós (gaireben eissuch), o tirarem del fuòc e o servirem.
Variantas: i podèm apondre de coas de cambaròts o de cigalas (una dotzena), una lesca de cambajon fumat (copat en caironèls), un parelh de fuèlhas de laurièr o qualques brins de majorana. Las salsissas pòdon èsser fumadas. L’òli d'arachida se pòt cambiar contra d'òli de còlza, d’oliva o de blat d’Espanha, e tanben contra de burre. D’unes càmbian l’aiga contra de bolhon de polet. I podèm saurengar qualques rametas de jolverd. Per qualques endreches i saurengan lo ris; nos caldrà donc i getar l’aiga bolhenta.
[1]L’avètz aquí, mercé a Ciel d’oc: http://www.cieldoc.com/libre/integral/libr0459.pdf
A l’estanci plus aut fasián chavararin,
Aquí li aviá de tot, de riches e de mesquins:
Èra un jambaraià de fachas de cinòbre;
Coma la chicariá qu’avèm au mes d’octòbre,
Tota sòrta d’aucèus li fasián son jargon;
Mancavan pas de chics, de passas e de quinçons.
Aquí li aviá de tot, de riches e de mesquins:
Èra un jambaraià de fachas de cinòbre;
Coma la chicariá qu’avèm au mes d’octòbre,
Tota sòrta d’aucèus li fasián son jargon;
Mancavan pas de chics, de passas e de quinçons.
Totun, dins Provença a desaparegut e l’ai pas pogut trapar dins cap de libre de recèptas. Coma ditz o Frederic Mistral dins Lo tresòr dau Felibritge la “jambalaià” (o “jabalaià”, o ”jambaraià”) èra un ragost de ris amb volalha, mas es tanben sinonim de mescladissa (coma se vei dins lo cas de la poesia de Chailan), e supausam que lo plat recebèt aquel nom perque, a l'origina, auriá suggerit aquò als natius: un rambalh, una mesclanha d’ingredients pas tròp reüssits. En fach, aguèt mai d’astre de l’autre caire de l’Atlantic que dins son luòc d’origina. Per çò que dins lo dèlta del Mississipí podèm afortir que n’aguèt, de succès! Benlèu per çò que la cosina —que fin finala quita pas d’èsser un rebat de la societat que l’a fargada—, es ailalin una barreja bigarrada de substàncias divèrsas e de sabors intensas.
Jambalaià
Ingredients: 250 g de ris long, 500 g de polet, 2 salsissas, 1 gròssa ceba , 1 pebron verd, 2 brancas d’api, 2 tomatas maduras, d’alhs, ferigola, paprica picant, pebre, òli d'arachida e de sal.
Preparacion: d’en primièr desossarem lo polet e l’abocinarem (lo farem en bocins gròsses coma una notz o mai pichons). En acabant abocinarem las salsissas e capoletarem las brancas d’api. Puèi pelarem e chaplarem la ceba e tres o quatre grans d’alh. Seguidament tirarem lo pecol e las granas del pebron e l’abocinarem. Rasparem a la fin las tomatas. Quand tot serà prèst, getarem un rajolat d’òli dins una caçairòla e la daissarem sul fuòc, pas gaire fòrt. Quand l’òli serà caud i metrem lo polet e las salsissas e o saurengarem. Remenarem de còp en còp amb lo culhièr de fusta e, quand serà un pauc daurat, o tirarem del fuòc e o daissarem de caire. I apondrem alavetz l’api e lo pebron e o saurengarem tanben. Remenarem de quora en quora e, quand aquò serà mièg saurengat, i apondrem la ceba. Balharem qualques remenaments a l'ensems, e quand la ceba agantarà un pauc de color i apondrem la tomata. Remenarem encara, i tornarem metre lo polet e las salsissas, i apondrem un culhieretat de paprica, salarem e pebrarem, remenarem e, abans que la paprica se rume, i apondrem d’aiga (tres tassas d’aiga per cada tassa de ris) e farem montar lo fuòc. Tastarem de sal, i apondrem qualques brins de ferigola e, lo bolh pres, i metrem lo ris. Quand tornarà prene lo bolh, rebaissarem la flama e daissarem bolhir a fuòc doç. Al cap d’aperaquí 20 minutas, quand lo ris serà cuèch e melicós (gaireben eissuch), o tirarem del fuòc e o servirem.
Variantas: i podèm apondre de coas de cambaròts o de cigalas (una dotzena), una lesca de cambajon fumat (copat en caironèls), un parelh de fuèlhas de laurièr o qualques brins de majorana. Las salsissas pòdon èsser fumadas. L’òli d'arachida se pòt cambiar contra d'òli de còlza, d’oliva o de blat d’Espanha, e tanben contra de burre. D’unes càmbian l’aiga contra de bolhon de polet. I podèm saurengar qualques rametas de jolverd. Per qualques endreches i saurengan lo ris; nos caldrà donc i getar l’aiga bolhenta.
[1]L’avètz aquí, mercé a Ciel d’oc: http://www.cieldoc.com/libre/integral/libr0459.pdf
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#8 Vertat ! Mercés !
#7 jambore per l'acampaa d'escouts
Mercés per l'origina deu nom que m'èra escura. Soi plan content de véser qu'es provençau.
"Jambalaya" es tanben una amassada d'escouts se m'engani pas, benlèu una hèsta en cajun mes sustot una cançon (Jambalaya on the bayou) de Hank Williams, lo paire de la country music.
#5 No cal, tinc el llibre! Però, per alguna raó, no l'havia obert per la pàgina de la jambalaia. Moltes gràcies!
#4 assajarai de vos ne far una còpia au mai lèu.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari