L’elaboracion se fa en doas parts: s’aprèsta primièrament l’arròp e, en acabant, se n’apond al most (de morvedre, generalament, mas tanben pòt conténer una pichona part de granache) una quantitat apropriada e se daissa fermentar; puèi que, en arribant a una determinada quantitat de gras (de 9 a 15, segon la varietat de rasim, la proporcion de sucre, la meteorologia o las condicions de cada luòc) los levams morisson, la fermentacion s’arrèsta de manièra naturala sens aver tresmudat totes los sucres en alcòl, de sòrta que, a la fin del procès, se n’obten un vin liquorós amb un gost d’arròp fòrça agradiu, leugièrament asprut, coma correspond al morvedre. Un produch que, sens chauvinisme, pòt resistir a tota comparason amb d’autres vins doces de melhoras reputacion e consideracion. Es ideal per las pastas e las aurelhetas, per las còcas, e tanben pels torrons e autras lecariás. A Fontanars dels Alforins i a un cava que, en mai de ne far, lo comercializa, per astre pels amators dels vins generoses, mas me cal dire que, a mon vejaire, la quantitat d’arròp qu’emplegan es puslèu escassa, e es pas solament una opinion miá perque a Beneixama, fa ja un ponhat d’ans, ne tastèri de mai doces (de fòrça mai doces), amb l’aspretat del rasim adocida pels sucres. Malastrosament, a Beneixama se pòt pas pus trobar, mas èra lo qu’aviá mai de reputacion e dins lo conte Les animetes, reculhit per Enric Valor, apareis a taula en acompanhant las lecariás d’un convit de nòças:
   
Totas las cavas del vilatge avián la costuma de ne far fins que, amb la fondacion de la cooperativa, en 1953, o daissèsson córrer, e après solament se podiá trobar dins l’ostal de qualque amator mai o mens romantic que moriguèt sens trobar de successors. Benlèu la cooperativa i deuriá tropar remèdi e començar tornar la produccion d’un vin que sa pèrda la podèm pas qualificar que de vertadièrament deplorabla.
 
Nos caldrà parlar tanben del ‘vin bolhit’, conegut en Catalonha e dins lo nòrd del País Valencian, amb la particularitat qu’en Noguera e Montsià a gardat lo nom ancian: “vi cuit” (vin cuèch). Coma lo sieu nom o indica, lo vin cuèch se fa pel meteis procediment que l’arròp, mas dins aquel cas sens arribar al meteis gra de concentracion (e amb de rasims divèrses, segon los parçans). En acabant se daissa fermentar, se met dins la bota e se daissa vielhir en un an o un parelh d’ans. Puèi que conten fòrça sucre (cal reduire lo most d’un 40 o un 50 %) e s’elabòra amb de procediments fòrça artisanals, lo resultat ne pòt variar fòrça, segon los luòcs e las preferéncias de cada productor. Es un vin dens e fòrça doç qu’emplís e assadola lo paladar amb gost e aròma de pansas e de rasims madurs. S’es plan fach, sens aciditat, trapi qu’es un acompanhament excellent pels dessèrts; mas, de segur, lo fach es que ieu soi fòrça lepet. En Matarranha l’elabòran amb la tecnica de la mistèla, çò es en en apondent d’esperit de vin al most bolhit. E en Valés d’unes fan una barreja de most (un quart) e de most bolhit (tres quarts) e o daissan fermentar. Dins lo libre de Jordi Torres i Sociats La vida a pagès, qu’explica cossí lo fan en Catalonha centrala, se ditz que lo daissavan fermentar dins la barrica:
   
S’aprèsta tanben amb d’arròp la “xampaina”, localizabla dins lo nòrd del País Valencian e lo sud de Catalonha: la Plana Nauta, Alcalatén, lo Maestrat, Montsià, Matarranha e lo Bas Èbre. L’elaboracion es semblabla a la del vin arropat, mas dins aquel cas çò que s’i apond es pas exactament d’arròp mas de vin bolhit sens fermentacion, qu’en realitat es un arròp un pauc mai clar. Lo resultat, ça que la, es fòrça desparièr, per çò que lo rasim es pas lo meteis (la xampaina s’aprèsta amb de rasims blancs: granacha, macabèu, mamèla de vaca e d’autres) e perque pel vin arropat la proporcion d’arròp es fòrça mai elevada. Es un vin arcaïc, amb de pichonas botiòlas de gas carbonic, pas tantas coma per un vin petilhant. Es leugièrament doç e d’un gra alcoolic que pòt anar del 9 al 15%, amb aquò, almens, vos podètz far una idèa de cossí devián èsser qualques vins medievals. Segon lo diccionari Alcover-Moll, es nommat aital per comparason amb lo vin de Champanha, segurament per l’existéncia d’aquelas pichonas botiòlas, malgrat qu’existisca pas res de tan desparièr. Es mençonat dins lo libre de Joan Moreira Del folklore tortosí (1934), que ditz que se podiá beure a totas oras, compresa la del dinnar: